Udostępnienie walorów geoturystycznych wybranych części Sudetów za pośrednictwem szlaków pieszych na przestrzeni ostatnich 50 lat

Krzysztof Kołodziejczyk

doi:10.58683/01.3001.0016.0822

Data publikacji : 2023-01-24

Tom 40 Nr 4 (2022)

Udostępnienie walorów geoturystycznych wybranych części Sudetów za pośrednictwem szlaków pieszych na przestrzeni ostatnich 50 lat

Krzysztof Kołodziejczyk

https://orcid.org/0000-0002-3262-311X

DOI: https://doi.org/10.58683/01.3001.0016.0822

Abstrakt

Walory geoturystyczne nie zawsze były odpowiednio doceniane przez krajoznawców. W przeszłości podczas wyznaczania szlaków turystycznych zwykle skupiano się na zamkach, kościołach lub punktach widokowych, nie poświęcając zbyt wiele uwagi geoatrakcjom, z wyjątkiem najbardziej widowiskowych formacji skalnych (np. w Karkonoszach, Rudawach Janowickich lub Górach Stołowych). W wyniku takiego podejścia wiele ciekawych z punktu widzenia geodziedzictwa miejsc znanych było jedynie wąskiej grupie entuzjastów (zwłaszcza interesujących się reliktami górnictwa). Dopiero dzięki rozwijającej się w ostatnich latach sieci szlaków walory geoturystyczne stały się bardziej dostępne, co przypadło zarazem na czas wzrostu popularności samej geoturystyki. Celem artykułu jest prześledzenie zmian w udostępnieniu geoatrakcji w wybranych pasmach Sudetów (Góry Sowie, Bystrzyckie, Orlickie i Suche) wraz z rozwojem sieci szlaków pieszych. Autor zwraca uwagę na związany z tym rozwój środków przekazu treści w zakresie nauk o Ziemi. Zmiany układu tras analizowano za pomocą metod zaczerpniętych z teorii grafów, natomiast analizę dostępności geodziedzictwa przeprowadzono poprzez porównanie map i przewodników turystycznych z różnych okresów oraz badania terenowe. Na tej podstawie określono przebieg szlaków względem wybranych walorów geoturystycznych. Największe pozytywne zmiany w zakresie udostępnienia geodziedzictwa przez szlaki piesze odnotowano w Górach Sowich, Bystrzyckich i Orlickich, zaś w Górach Suchych nie nastąpiła w tym zakresie większa poprawa. Znakowane trasy coraz częściej docierają do geoatrakcji o pochodzeniu antropogenicznym, jak relikty kopalń i kamieniołomy. Pomimo wyraźnej poprawy w zakresie udostępnienia geodziedzictwa w Sudetach wiele walorów geoturystycznych nadal pozostaje poza istniejącą siecią szlaków turystycznych, co oznacza, że możliwości rozwoju w tym zakresie nie zostały wyczerpane.

Słowa kluczowe:

walory geoturystyczne, geodziedzictwo, szlaki piesze, Sudety

Szczegóły

Bibliografia

Statystyki

Autorzy

Pobierz pliki

PDF

Zasady cytowania

Kołodziejczyk, K. (2023). Udostępnienie walorów geoturystycznych wybranych części Sudetów za pośrednictwem szlaków pieszych na przestrzeni ostatnich 50 lat. Studia Periegetica, 40(4), 7–33. https://doi.org/10.58683/01.3001.0016.0822

Wskaźniki altmetryczne

Cited by / Share

Licencja

Utwór dostępny jest na licencji Creative Commons Uznanie autorstwa – Bez utworów zależnych 4.0 Międzynarodowe.

Bibliografia

Allan, M., Dowling, R., i Sanders D. (2015). The motivations for visiting geosites: the case of Crystal Cave, Western Australia. GeoJournal of Tourism and Geosites, 16(2), 141-152

Augustyn, A. (2013). Wałbrzyski Park Wielokulturowy Stara Kopalnia jako przykład ochrony górniczego dziedzictwa poprzemysłowego. Nauki Społeczne, 1, 132-146

Bajda-Gołębiewska, M. (2011). Szlaki turystyczne na obszarach chronionych. Economy and Management, 1, 57-69

Baranowska-Janota, M. (1989). Podstawowe zasady rozwoju turystyki w górskich przyrodniczych obszarach chronionych. Prace Geograficzne, 80, 155-158

Bartuś, T., Mastej, W., i Łodziński, M. (2009). Geotourism attractions of the Central Sudetic Geostrada. Geoturystyka, 19(1), 43-60 DOI: https://doi.org/10.7494/geotour.2009.19.43

Briedenhann, J., Wickens, E. (2004). Tourism routes as a tool for the economic development of rural areas – vibrant hope or impossible dream?. Tourism Management, 25(1), 71-79. https://doi.org/10.1016/S0261-5177(03)00063-3 DOI: https://doi.org/10.1016/S0261-5177(03)00063-3

Chanas, R., Czerwiński, J. (1979). Sudety: przewodnik. Wydawnictwo Sport i Turystyka

Chhetri, P., Arrowsmith, C., i Jackson, M. (2004). Determining hiking experiences in nature-based tourist destinations. Tourism Management, 25(1), 31-43. https://doi.org/10.1016/S0261-5177(03)00057-8 DOI: https://doi.org/10.1016/S0261-5177(03)00057-8

Chylińska, D., Kołodziejczyk, K. (2018). Geotourism in an urban space?, Open Geosciences, 10, 297-310. https://doi.org/10.1515/geo-2018-0023 DOI: https://doi.org/10.1515/geo-2018-0023

Chylińska, D., Kołodziejczyk, K. (2021). The untapped potential of scenic routes for geotourism: case studies of Lasocki Grzbiet and Pasmo Lesistej (Western and Central Sudeten Mountains, SW Poland). Journal of Mountain Science, 18(4), 1062-1092. https://doi.org/10.1007/s11629-020-6630-1 DOI: https://doi.org/10.1007/s11629-020-6630-1

Cwojdziński, S., Kozdrój, W. (2007). Sudety: przewodnik geoturystyczny. Państwowy Instytut Geologiczny

Cwojdziński, S., Pacuła, J., i Stachuła, A. (2011). Geostrada Sudecka – nowa forma geoturystyki w Sudetach. Przegląd Geologiczny, 59(7), 510-535

Dudziak, T., Potocki, J. (1995). Rozwój sieci szlaków turystycznych w Sudetach. Śląski Labirynt Krajoznawczy, 7, 99-118

Hose, T. A. (1995). Selling the story of Britain’s stone. Environmental Interpretation, 10(2), 16-17

Hose, T. A. (2000). Geological interpretation and geoconservation promotion for tourists. W: D. Barretino, W.A.P. Wimbledon, E. Gallego (red.), Geological heritage: its conservation and management (s. 127-146). Sociedad Geologica de Espana/Instituto Technologico GeoMinero de Espana/ProGEO

Hose, T. A. (2005). Geotourism: appreciating the deep time of landscapes. W: M. Novelli (red.), Niche tourism: contemporary issues, trends and cases (s. 27-37). Elsevier Butterworth-Heinemann DOI: https://doi.org/10.1016/B978-0-7506-6133-1.50010-X

Hose, T. A. (2012). 3G’s for Modern Geotourism. Geoheritage, 4(1-2), 7-24. https://doi.org/10.1007/s12371-011-0052-y DOI: https://doi.org/10.1007/s12371-011-0052-y

Jancewicz, K., Kotwicka, W., i Duszyński, F. (2018). Wybrane formy skalne doliny Bystrzycy w Młotach – morfologia i współczesne procesy. Przyroda Sudetów, 21, 239-262

Kacprzak, A., Migoń, P., i Musielok, Ł. (2013). Using soils as indicators of past slope instability in forested terrain, Kamienne Mts, SW Poland. Geomorphology, 194, 65-75. https://doi.org/10.1016/j.geomorph.2013.04.014 DOI: https://doi.org/10.1016/j.geomorph.2013.04.014

Kasprzak, M., Duszyński, F., Jancewicz, K., Michniewicz, A., Różycka, M., i Migoń, P. (2016). The Rogowiec Landslide Complex (Central Sudetes, SW Poland) – a case of a collapsed mountain. Geological Quarterly, 60(3), 695-713. https://doi.org/10.7306/gq.1286 DOI: https://doi.org/10.7306/gq.1286

Kasprzak, M., Traczyk, A. (2012). Uwarunkowania rozwoju osuwisk w środkowej części Gór Kamiennych (Sudety). Landform Analysis, 20, 65-77

Kiryluk, H. (2008). Problemy rozwoju funkcji turystycznej na obszarach parków krajobrazowych. W: K. Zimniewicz (red.), Bariery w zarządzaniu parkami krajobrazowymi w Polsce (s. 101-118). Polskie Wydawnictwo Ekonomiczne

Kołodziejczyk, K. (2011). Hiking trails for tourists in the “Chełmy” Landscape Park – assessment of their route and infrastructure development/Piesze szlaki turystyczne Parku Krajobrazowego „Chełmy” – ocena przebiegu i zagospodarowania. Polish Journal of Sport and Tourism, 18(4), 324-335. https://doi.org/10.2478/v10197-011-0029-z DOI: https://doi.org/10.2478/v10197-011-0029-z

Kołodziejczyk, K. (2014). Rozwój sieci szlaków turystycznych wzdłuż granicy polsko-czeskiej w Sudetach w latach 1945-2013. Prace Geograficzne, 136, 81-101. https://doi.org/10.4467/20833113PG.14.005.1643

Kołodziejczyk, K. (2015a). Wzorce zagospodarowania szlaków turystycznych w górach średnich na wybranych przykładach europejskich. Instytut Geografii i Rozwoju Regionalnego Uniwersytetu Wrocławskiego

Kołodziejczyk, K. (2015b). Integracja sieci szlaków turystycznych wzdłuż granicy polsko-czeskiej w Sudetach po wstąpieniu Polski i Republiki Czeskiej do strefy Schengen. W: M. Babińska (red.), Turystyka na pograniczu polsko-czeskim (s. 85-98). Państwowa Wyższa Szkoła Zawodowa im. Angelusa Silesiusa

Kołodziejczyk, K. (2019). Rozwój sieci szlaków pieszych w wybranych częściach Sudetów Środkowych w latach 2005-2017. Prace Geograficzne, 156, 9-33. https://doi.org/10.4467/20833113PG.19.001.10305 DOI: https://doi.org/10.4467/20833113PG.19.001.10305

Kołodziejczyk, K. (2020a). The way to the rocks – changes of networks of hiking trails in chosen sandstones landscapes in Poland and the Czech Republic in the period of political transformation. Geoheritage, 12, id 25, 1-30. https://doi.org/10.1007/s12371-020-00428-9 DOI: https://doi.org/10.1007/s12371-020-00428-9

Kołodziejczyk, K. (2020b). Changes in the network of tourist trails in the border zones of the Czech Republic after entering the Schengen area. Journal of Mountain Science, 17(4), 949-972. https://doi.org/10.1007/s11629-019-5809-9 DOI: https://doi.org/10.1007/s11629-019-5809-9

Konior, A. (2021). Zarządzanie dziedzictwem kulturowym w kontekście procesu rewitalizacji obszarów poprzemysłowych. Wydawnictwo Attyka

Kosmaty, J. (2005). „Lisia” sztolnia w Wałbrzychu – relikt dawnych robót górniczych i możliwości wykorzystania dla celów turystycznych i dydaktycznych. Prace Naukowe Instytutu Górnictwa Politechniki Wrocławskiej, 111, 127-139

Kosmaty, J. (2011). Wałbrzyskie tereny górnicze po 15 latach od zakończenia eksploatacji węgla. Górnictwo i Geologia, 6(1), 131-148

Kotwicka, W., Duszyński, F., i Jancewicz, K. (2019). Morfologia progu piaskowcowego na wschodnim stoku wzniesienia Bronisz w Górach Bystrzyckich. Przyroda Sudetów, 22, 161-188

Kowalczyk, A., Derek, M. (2010). Zagospodarowanie turystyczne. Wydawnictwo Naukowe PWN

Krzemińska, A., Zaręba, A. (2009). Problemy środowiskowe rewitalizacji terenów „Lisiej Sztolni” przy kopalni „Julia” w Wałbrzychu. Problemy Ekologii Krajobrazu, 24, 93-100

Lijewski, T., Mikułowski, B., i Wyrzykowski, J. (2002). Geografia turystyki Polski. Polskie Wydawnictwo Ekonomiczne

Lisowska, A. (2016). Stara Kopalnia Centrum Nauki i Sztuki w Wałbrzychu – przykład rewitalizacji obiektów przemysłowych na cele kulturowe. Turystyka Kulturowa, 4/2016, 6-20

Martynowski, Z., Mazurski, K.R. (1978). Sudety: Ziemia Kłodzka i Góry Opawskie. Wydawnictwo „Sport i Turystyka”

Mastalska-Cetera, B., Krajewski, P. (2015). Rozwój turystyki w granicach Parku Krajobrazowego Gór Sowich w świetle zapisów strategii rozwoju gmin, Ekonomiczne Problemy Turystyki, 2(30), 165-181. https://doi.org/10.18276/ept.2015.2.30-10 DOI: https://doi.org/10.18276/ept.2015.2.30-10

Mastej, W. (2012a). Czerwone Skałki/The Red Rocks. W: T. Słomka (red.), Katalog obiektów geoturystycznych w obrębie pomników i rezerwatów przyrody nieożywionej/The catalogue of geotourism sites in nature reserves and monuments (s. 40-43). Akademia Górniczo-Hutnicza

Mastej, W. (2012b). Torfowisko pod Zieleńcem/The Peat Bog at Zieleniec. W: T. Słomka (red.), Katalog obiektów geoturystycznych w obrębie pomników i rezerwatów przyrody nieożywionej/The catalogue of geotourism sites in nature reserves and monuments (s. 127-129). Akademia Górniczo-Hutnicza

Mazurski, K.R. (2012). Historia turystyki sudeckiej. Oficyna Wydawnicza „Wierchy”

Migoń, P. (2012). Geoturystyka. Wydawnictwo Naukowe PWN

Migoń, P. (2016). Rediscovering geoheritage, reinventing geotourism: 200 years of experience from the Sudetes, Central Europe. Geological Society, London, Special Publications, 417(1), 215-228. https://doi.org/10.1144/SP417.2 DOI: https://doi.org/10.1144/SP417.2

Migoń, P., Jancewicz, K., i Kasprzak, M. (2014). Zasięg obszarów objętych osuwiskami w Górach Kamiennych (Sudety Środkowe) – porównanie map geologicznych i cyfrowego modelu wysokości z danych LiDAR. Przegląd Geologiczny, 62, 463-471

Migoń, P., Jancewicz, K., Różycka, M., Duszyński, F., i Kasprzak, M. (2017). Large-scale slope remodelling by landslides – geomorphic diversity and geological controls, Kamienne Mts, Central Europe. Geomorphology, 289, 134-151. https://doi.org/10.1016/j.geomorph.2016.09.037 DOI: https://doi.org/10.1016/j.geomorph.2016.09.037

Migoń, P., Kacprzak, A., Malik, I., Kasprzak, M., Owczarek, P., Wistuba, M., i Pánek, T. (2014). Geomorphological, pedological and dendrochronological signatures of a relict landslide terrain, Mt Garbatka (Kamienne Mts), SW Poland. Geomorphology, 219, 213-231. https://doi.org/10.1016/j.geomorph.2014.05.005 DOI: https://doi.org/10.1016/j.geomorph.2014.05.005

Migoń, P., Pánek, T., Malik, I., Hradecký, J., Owczarek, P., i Šilhán, K. (2010). Complex landslide terrain in the Kamienne Mountains, Middle Sudetes, SW Poland. Geomorphology, 124(3-4), 200-214. https://doi.org/10.1016/j.geomorph.2010.09.024 DOI: https://doi.org/10.1016/j.geomorph.2010.09.024

Migoń, P., Pijet-Migoń, E. (2017). Viewpoint geosites – value, conservation and management issues. Proceedings of the Geologists’ Association, 128(4), 511-522. https://doi.org/10.1016/j.pgeola.2017.05.007 DOI: https://doi.org/10.1016/j.pgeola.2017.05.007

Newsome, D., Dowling, R. K., red. (2010). Geotourism: the tourism of geology and landscapes. Goodfellow DOI: https://doi.org/10.23912/978-1-906884-09-3-21

Piątek, E. (1989). Historia dolnośląskiego górnictwa węgla kamiennego od XV do połowy XVIII wieku. Prace Naukowe Instytutu Historii Architektury, Sztuki i Techniki Politechniki Wrocławskiej, Politechnika Wrocławska

Plan. (2003). Sudety Środkowe: część zachodnia: mapa turystyczna 1:40 000. Wydawnictwo Turystyczne Plan

Plan. (2005). Góry Sowie: mapa turystyczna 1:35 000. Wydawnictwo Turystyczne Plan

Plan. (2007). Góry Stołowe: mapa turystyczna 1:30 000. Wydawnictwo Turystyczne Plan

Potocki, J. (2004). Rozwój zagospodarowania turystycznego Sudetów od połowy XIX w. do II wojny światowej. Wydawnictwo Turystyczne Plan

Potocki, J. (2013). Kształtowanie sieci turystycznych szlaków pieszych w Sudetach po II wojnie światowej i jego ważniejsze uwarunkowania. W: A. Mateusiak (red.), Zarys dziejów turystyki i przewodnictwa w Sudetach (s. 23-46). Wydawnictwo AD REM

PPWK. (1967). Góry Wałbrzyskie: mapa turystyczna 1:75 000. Państwowe Przedsiębiorstwo Wydawnictw Kartograficznych

PPWK. (1971). Góry Wałbrzyskie: mapa turystyczna 1:75 000. Państwowe Przedsiębiorstwo Wydawnictw Kartograficznych

PPWK. (1976). Góry Wałbrzyskie i Kamienne: mapa turystyczna 1:75 000. Państwowe Przedsiębiorstwo Wydawnictw Kartograficznych

Ptaszycka-Jackowska, D., Baranowska-Janota, M. (1989). Zasady korzystania z przyrodniczych obszarów chronionych. Instytut Gospodarki Przestrzennej i Komunalnej

Ptaszycka-Jackowska, D., Baranowska-Janota, M. (1996). Przyrodnicze obszary chronione: możliwości użytkowania. Instytut Gospodarki Przestrzennej i Komunalnej

PTTK. (2014). Instrukcja znakowania szlaków turystycznych. Zarząd Główny PTTK

Reynard, E., Pica, A., i Coratza, P. (2017). Urban geomorphological heritage: an overview. Quaestiones Geographicae, 36(3): 7-20. https://doi.org/10.1515/quageo-2017-0022 DOI: https://doi.org/10.1515/quageo-2017-0022

Rogowski, M. (2016). The potential of the Sudetes Mountains for the development of geotouristic products. Geotourism, 3-4(46-47), 59-80. http://doi.org/10.7494/geotour.2016.46-47.59 DOI: https://doi.org/10.7494/geotour.2016.46-47.59

SHOCart. (2008). Orlické hory, Góry Stołowe: turistická mapa 1:50 000. SHOCart.

Sikora, R., Wojciechowski, T. (2019). Osuwiska w Sudetach. Przegląd Geologiczny, 67(5), 360-368. https://doi.org/10.7306/2019.30 DOI: https://doi.org/10.7306/2019.30

Słomka, T., red. (2012). Katalog obiektów geoturystycznych w obrębie pomników i rezerwatów przyrody nieożywionej/The catalogue of geotourism sites in nature reserves and monuments. Akademia Górniczo-Hutnicza

Słomka, T., Kicińska-Świderska, A., Doktor, M., i Joniec, A. (2006). Katalog obiektów geoturystycznych w Polsce. Akademia Górniczo Hutnicza w Krakowie

Sołtysik, M., Toczek-Werner, S. (2010). Biofizjologiczne aspekty turystyki. W: J. Wyrzykowski, J. Marak (red.), Turystyka w ujęciu interdyscyplinarnym (s. 43-90). Wyższa Szkoła Handlowa we Wrocławiu

Stach, E. (2014). Turystyka i edukacja w obiektach geologicznych na przykładzie kompleksu Osówka w Górach Sowich. Prace Komisji Krajobrazu Kulturowego, 26, 189-199

Stach, E., Pawłowska, A., Matoga, Ł. (2014). The development of tourism at military-historical structures and sites : a case study of the building complexes of Project Riese in the Owl Mountains/Rozwój turystyki w obiektach i miejscach militarno-historycznych – studium przypadku kompleksów projektu Riese w Górach Sowich. Polish Journal of Sport and Tourism, 21, 36-47. https://doi.org/10.2478/pjst-2014-0005 DOI: https://doi.org/10.2478/pjst-2014-0005

Stachowiak, A., Cwojdziński, S., Ihnatowicz, A., Pacuła, J., Mrázová, Š., Skácelová, D., Otava, J., Pecina, V., Rejchrt, M., Skácelová, Z., i Večeřa, J. (2013). Geostrada sudecka: przewodnik geologiczno-turystyczny. Państwowy Instytut Geologiczny – Państwowy Instytut Badawczy, Česká geologická služba

Staffa, M. (2007). Szlaki i schroniska – integralne elementy zagospodarowania turystycznego w górach. W: P. Kuleczka (red.), Szlaki turystyczne a przestrzeń turystyczna (s. 39-43). Zarząd Główny PTTK

Stasiak, A. (2007). Szlaki turystyczne – zagospodarowanie, atrakcja czy produkt turystyczny? W: P. Kuleczka (red.), Szlaki turystyczne a przestrzeń turystyczna (s. 45-53). Zarząd Główny PTTK

Stasiak, A., Styperek, J., Śledzińska, J., Włodarczyk, B., i Zajadacz, A. (2014). Szlak turystyczny jako element przestrzeni geograficznej. W: A. Stasiak, J. Śledzińska, B. Włodarczyk (red.), Szlaki turystyczne: od pomysłu do realizacji (s. 115-136). Wydawnictwo PTTK „Kraj”

Stasiak, A., Śledzińska, J., i Włodarczyk, B. (2014). Funkcje szlaków turystycznych. W: A. Stasiak, J. Śledzińska, B. Włodarczyk (red.), Szlaki turystyczne: od pomysłu do realizacji (s. 173-182). Wydawnictwo PTTK „Kraj”

Toczek-Werner, S. (2004). Trendy obserwowane w rekreacji na świeżym powietrzu. W: J. Wyrzykowski, K. Klementowski (red.), Współczesne tendencje w turystyce i rekreacji (s. 105-112). AWF we Wrocławiu

Zielińska, A. (2013). Gospodarowanie na obszarach przyrodniczo cennych w Polsce w kontekście rozwoju zrównoważonego. Wydawnictwo Uniwersytetu Ekonomicznego we Wrocławiu DOI: https://doi.org/10.15611/pn.2013.317.24

Zielony, W. (1979). Polanica Zdrój, Duszniki Zdrój, Kudowa Zdrój. Krajowa Agencja Wydawnicza – RSW „Prasa – Książka – Ruch”

Zwoliński, Z., Hildebrandt-Radke, I., Mazurek, M., i Makohonienko, M. (2017). Existing and proposed urban geosites values resulting from geodiversity of Poznań city. Questiones Geographicae, 36(3), 125-149. https://doi.org/10.1515/quageo-2017-0031 DOI: https://doi.org/10.1515/quageo-2017-0031