Współczesna rola małych kalwarii w kontekście ochrony dziedzictwa krajobrazowego ziemi kłodzkiej

Janusz Łach; Aneta Marek

doi:10.58683/sp.600

Data publikacji : 2023-12-09

Tom 44 Nr 4 (2023)

Współczesna rola małych kalwarii w kontekście ochrony dziedzictwa krajobrazowego ziemi kłodzkiej

Janusz Łach

https://orcid.org/0000-0001-8451-5957

Aneta Marek

https://orcid.org/0000-0002-4816-1730

DOI: https://doi.org/10.58683/sp.600

Abstrakt

W artykule przeanalizowano rolę krajobrazów sakralnych, reprezentowanych przez górskie kalwarie plenerowe znajdujące się na terenie ziemi kłodzkiej. Miejsca te, określane mianem „małych kalwarii”, stanowią część dziedzictwa krajobrazowego regionu wymagającego ochrony. Celem przedstawionego badania było rozpoznanie cech typologicznych charakteryzujących małe kalwarie i wykorzystanie ich do oceny aktualnego stanu zachowania i funkcji tychże. W sumie na terenie ziemi kłodzkiej zidentyfikowano 15 małych kalwarii. Na podstawie analizy symbolicznych, architektonicznych oraz topograficznych aspektów badanych obiektów wyróżniono pięć planów kompozycyjnych. Każdy plan posiada zróżnicowaną formę architektoniczno-konstrukcyjną elementów tworzących zespół pasyjny, którym towarzyszą współczesne rzeźby świętych będące przejawem lokalnej kultury ludowej. Pomimo zmian politycznych, narodowościowych i religijnych, jakie nastąpiły po 1945 roku, małe kalwarie ziemi kłodzkiej, z wyjątkiem tych, które znajdują się w Młynowcu, Porębie i Wójtowicach, są nadal widoczne w terenie i stanowią świadectwo religijności mieszkańców regionu; trzy z pozostałych trzynastu (Radochów, Międzygórze oraz Lewin Kłodzki) zostały wysoko ocenione pod względem ich współczesnych funkcji i statusu. Obiekty charakteryzują się wysoką wartością historyczno-kulturową, teologiczną i emocjonalną o zasięgu regionalnym, krajowym, a nawet międzynarodowym w przypadku kalwarii na Iglicznej w Międzygórzu. Ze względu na te walory dawne określenie ziemi kłodzkiej jako „Krainy Pana Boga” (Herrgottsland) wydaje się nadal aktualne.

Słowa kluczowe:

Polska, ziemia kłodzka, krajobraz sakralny, małe kalwarie, dziedzictwo kulturowe

Szczegóły

Bibliografia

Statystyki

Autorzy

Pobierz pliki

manuscript

Zasady cytowania

Łach, J., & Marek, A. (2023). Współczesna rola małych kalwarii w kontekście ochrony dziedzictwa krajobrazowego ziemi kłodzkiej. Studia Periegetica, 44(4), 91–112. https://doi.org/10.58683/sp.600

Wskaźniki altmetryczne

Cited by / Share

Licencja

Utwór dostępny jest na licencji Creative Commons Uznanie autorstwa – Bez utworów zależnych 4.0 Międzynarodowe.

Bibliografia

Bilska E., (1996) Przemiany religijnych i kulturowych funkcji kalwarii w Polsce, [w:] Ed: A. Jackowski, A. Witkowska, Z.S. Jabłoński, I. Sołjan, E. Bilska, Przestrzeń i sacrum. Geografia kultury religijnej w Polsce i jej przemiany w okresie od XVII do XX w. na przykładzie ośrodków kultu i migracji pielgrzymkowych (pp.201–220), Publisher: IGiGP UJ, Kraków,

Bilska-Wodecka E., (2003), Kalwarie europejskie – analizy struktury, typów i genezy. Wyd. Instytut Geografii i Gospodarki Przestrzennej UJ, Kraków.

Chmielewski, T. J., Myga-Piątek, U., Solon, J. (2015). Typologia aktualnych krajobrazów Polski, Przegląd Geograficzny, 80,3, 377-408. DOI: https://doi.org/10.7163/PrzG.2015.3.0

Čičo M., (1992), Kalvarienberge in der Slowakei [w:] W. Brunner i in., Calvaria. Tod und Leben, Graz, s. 173-191.

Čičo M., (1998), Kalvárie na Slovensku, ich výskum a ochrana, Projekt. Revue Slovenskej Architektúry, 40, 3, s. 48-51.

Drożdż L., (2009), Sanktuarium Matki Bożej Wambierzyckiej Królowej Rodzin. Wambierzyce – przewodnik, Wyd. Aga Witold Kobus, Wrocław

Eliade M., (2020), Traktat o historii religii, Wyd. Aletheia, Warszawa.

Harasimowicz J., (2010), Reformacja na Śląsku z perspektywy historii religii i historii sztuki, Quart, nr 4 (18), s. 3-16.

Holly G., (2014), Przekształcenia krajobrazu sakralnego na pograniczu polsko-słowacko-ukraińskim (XIX –XXI). Monografie Bieszczadzkie, T.XV, BPN, Ustrzyki Dolne.

Jackowski A., Sołjan I., Bilska-Wodecka E., (1999), Religie świata, szlaki pielgrzymkowe. Wielka Encyklopedia Geografii Świata, T.XV, Poznań.

Jackson R.H., Henrie R., (1983), Perception of Sacred Space, Journal of Cultural Geography, 3, s. 94-107. DOI: https://doi.org/10.1080/08873638309478598

Jastrzębski S., (1986), Kalwaria w Batorowie, Informator Krajoznawczy, Z.45, s. 3-5.

Jastrzębski S., (1988A), Kalwaria na Cierniaku koło Radochowa, Informator Krajoznawczy, Z.50, s. 39-43.

Jastrzębski S., (1988B), Kalwaria w Wójtowicach, Informator Krajoznawczy, Z.53, s. 39-42.

Jastrzębski S., (1989), Kalwaria w Złotym Stoku, Informator Krajoznawczy, Z.55, s. 38-39.

Jastrzębski S., (1991), Kalwaria koło Poręby, Informator Krajoznawczy, Z,61, s. 9-11.

Jastrzębski S., K.R., Mazurski (1988), Kalwaria w Mariańskiej Dolinie w Kłodzku, Informator Krajoznawczy, Z.51, s. 5-9.

Lec Z., (2020), Jezuici na Śląsku i w hrabstwie kłodzkim do 1776 roku, Wyd. Papieskiego Wydziału Teologicznego, Wrocław.

Liutikas D, (2015), Religious Landscape and Ecological Ethics: Pilgrimage to the Lithuanian Calvaries. International Journal of Religious Tourism and Pilgrimage 3, 1, 12-24

Lubos-Kozieł, J., (2006), The calvaries in Silesia and the former county of Kłodzko (Glatz) [w:] Wallfahrten in der europäischen Kultur, Pilgrimage in European Culture, red. D. Doležal, H. Kühne, Frankfurt am Main, s. 555- 569.

Marek A., Olszak I.J., (2014), Położenie Sudetów, jednostki fizyczno-geograficzne, [w:] Sudety i Przedgórze Sudeckie. Środowisko, ludność, gospodarka, red. A. Marek, I. J. Olszak, Wyd. Silesia, Wrocław, s. 7-30.

Matlovič, R., (2005), Factors Influencing Pilgrimage Destinations: the Location of Calvaries and Stations of the Cross in Slovakia,

Mazurski K. R., (1994-1996), Reformacja i protestantyzm na Ziemi Kłodzkiej, Rocznik Ziemi Kłodzkiej, t. 19/21, s. 68–80.

Mitkowska A., (1983), Kalwarie jako szczególny rodzaj kompozycji przestrzennych, Kwartalnik Architektury i Urbanistyki, 28, 3, s. 175-192.

Mitkowska A., (2003), Polskie kalwarie, Zakład Narodowy im. Ossolińskich, Wrocław.

Myczkowski Z., (2009), Tożsamość miejsca w krajobrazie [W:] Fenomen Genius Loci tożsamość miejsca w kontekście historycznym i współczesnym (ed.) B. Gutkowski, Wyd. Muzeum Pałac w Wilanowie, Instytut Historii Sztuki Uniwersytetu im. Kardynała Wyszyńskiego, Warszawa, 153-162.

Myga-Piątek U., (2012), Sacred and religions landscape – an attempt of classification in the typology of cultural landscapes, Cultural Landscape Commission of the Polish Geographical Society, No. 17, 13-23.

Park C., (2003), Sacred Worlds. An Introduction to Geography to Religion. Routledge, London.

Plit J., (2012), Traces of sacrum in the landscape, Cultural Landscape Commission of the Polish Geographical Society, No.17, 33-40.

Sowińska B., (2012), Shaping of identity of sacred landscape. Cultural Landscape Commission of the Polish Geographical Society, No. 17, 78-95.

Świerczek E., (1995), Kalwaria jako polska Jerozolima, Peregrinus Cracoviensis, 2, s. 27-38.

Tuan Y.E., (1976), Humanistic geography: implications for geographical research. Prospects and problems. Maaroufa Press, Chicago, 194-206.

Vaisvilaite I., (2002), Calvary Complexes in Lithuania, Przegląd Kalwaryjski, 7, s. 33-36.

Wąs G., 2002, , Dzieje Śląska od 1526 do 1806 roku, (ed.) M. Czapliński, Historia Śląska, Wyd. Uniwersytetu Wrocławskiego, Wrocław, 118-247.

Wiszewski P., (2006), Nowożytne dzieje chrześcijaństwa na Dolnym Śląsku (1526-1806), (ed.) W. Wrzesiński, Dolny Śląsk. Monografia historyczna, Wyd. Uniwersytet Wrocławski, Wrocław, 261-295.