Specjalizacja turystyczna małych państw wyspiarskich globalnego Południa a poziom ich rozwoju społecznego, zamożności oraz ubóstwa

Michał Jasiński

doi:10.58683/sp.2068

Data publikacji : 2025-07-03

Tom 47 Nr 1 (2025)

Specjalizacja turystyczna małych państw wyspiarskich globalnego Południa a poziom ich rozwoju społecznego, zamożności oraz ubóstwa

Michał Jasiński

https://orcid.org/0000-0002-0546-5048

DOI: https://doi.org/10.58683/sp.2068

Abstrakt

Celem niniejszego artykułu jest omówienie teoretycznych podstaw koncepcji małych państw wyspiarskich globalnego Południa, przedstawienie kontrowersji związanych z kryteriami klasyfikacji tych państw oraz zbadanie zależności pomiędzy specjalizacją turystyczną poszczególnych krajów w tej grupie a poziomem ich rozwoju społecznego, zamożności i ubóstwa. Znaczenie turystyki w gospodarce 38 państw wyspiarskich oceniono za pomocą syntetycznego wskaźnika specjalizacji turystycznej (WST) złożonego z trzech mierników, z wykorzystaniem danych dotyczących liczby mieszkańców i turystów zagranicznych oraz wielkości eksportu turystycznego i PKB dla roku 2023. Do oceny poziomu rozwoju społecznego i zamożności zastosowano wskaźnik rozwoju społecznego (HDI) oraz wielkość dochodu narodowego brutto na jednego mieszkańca dla roku 2022. Poziom ubóstwa ustalono na podstawie wartości wskaźnika wielowymiarowego ubóstwa (MPI) dla roku 2022 oraz odsetka osób żyjących poniżej granicy ubóstwa wynoszącej 2,15 USD dziennie (uśrednionych wartości dla lat 2012–2023). Na podstawie przeprowadzonej analizy wyróżniono 5 państw, które w dużej mierze polegają na turystyce: Antigua i Barbuda, Bahamy, Malediwy, Seszele oraz St. Lucia. Biorąc pod uwagę mierniki cząstkowe WST, do grupy tej można też zaliczyć 10 innych krajów: Barbados, Belize, Fidżi, Grenadę, Jamajkę, Republikę Zielonego Przylądka, Samoa, St. Kitts i Nevis, St. Vincent i Grenadyny. Wskazane państwa charakteryzują się wyższymi wartościami wskaźnika rozwoju społecznego, większym poziomem zamożności oraz mniejszymi wartościami ubóstwa.

Słowa kluczowe:

Małe gospodarki wyspiarskie, Rozwój społeczno-ekonomiczny, Turystyka, Ubóstwo

Szczegóły

Bibliografia

Statystyki

Autorzy

Pobierz pliki

Zasady cytowania

Jasiński, M. (2025). Specjalizacja turystyczna małych państw wyspiarskich globalnego Południa a poziom ich rozwoju społecznego, zamożności oraz ubóstwa. Studia Periegetica, 47(1), 2068. https://doi.org/10.58683/sp.2068

Wskaźniki altmetryczne

Cited by / Share

Licencja

Utwór dostępny jest na licencji Creative Commons Uznanie autorstwa – Bez utworów zależnych 4.0 Międzynarodowe.

Bibliografia

Baldacchino, G. (2007). Introducing a World of Islands. W: G. Baldacchino (red.), A World of Islands, An Island Studies Reader (s. 1–29). Institute of Island Studies, University of Prince Edward Island, Canada.

Bertram, G., & Poirine, B. (2020). Economics and Development. W: G. Baldacchino (red.), The Routledge International Handbook of Island Studies. A World of Islands (s. 202–246). Routledge.

Briguglio, L. (1995). Small Island Developing States and Their Economic Vulnerabilities. World Development, 23, 1615–1632.

Briguglio, L. (2011). Macroeconomics and the Maltese Economy. BDL Publishing.

Briguglio, L. (2018). Introduction. W: L. Briguglio (red.), Handbook of Small States. Economic, Social and Environmental Issues (s. 1–14). Routledge.

Briguglio, L., & Galea, W. (2003). Updating and augmenting the economic vulnerability index. Occasional Paper, Islands and Small States, Institute of the University of Malta, 4, 1–15.

Corden, W.M. (1984). Booming Sector and Dutch Disease Economic: Survey and Consolidation. Oxford Economic Papers, 36(3), 359–380.

Corden, W.M., & Neary, J.P. (1982). Booming Sector and De-industrialization in a Small Open Economy. Economic Journal, 92, 825–848.

Davenport, M. (2002). A Study of Alternative Special and Differential Arrangements for Small Economies. Commonwealth Secretariat.

Dudziński, J. (1992). Położenie geograficzne jako bariera rozwoju ekonomicznego. Wydawnictwo Uniwersytetu Szczecińskiego.

Encontre, P. (2004). SIDS as a category: adopting criteria would enhance credibility. W: Is a special treatment of small island developing States possible? UNCTAD.

Giezgała, J. (1969). Turystyka w gospodarce narodowej. PWE.

Giezgała, J. (1977). Turystyka w gospodarce narodowej. PWE.

Górska, A., & Jasiński, M. (2025a). Zastosowanie metody porządkowania liniowego TOPSIS jako uzupełniające kryterium klasyfikacji małych państw wyspiarskich Globalnego Południa. Metody Ilościowe w Badaniach Ekonomicznych, 26(1), 1–11.

Górska, A., & Jasiński, M. (2025b). Metoda porządkowania liniowego TOPSIS jako narzędzie oceny zróżnicowania rozwoju społeczno-gospodarczego w małych państwach wyspiarskich Globalnego Południa. Współczesna Gospodarka, 19(1/S), 1–14.

Hałaciński, P. (1970). Turystyka a międzynarodowy obrót ekonomiczny. Ekonomista, 5, 923–942.

Hałaciński, P. (1972). Ekonomiczne problemy współczesnej turystyki międzynarodowej. Ruch Turystyczny — Monografie, 11. SGPiS.

Hein, P. (2004). Small island developing States: origin of the category and definition issues. W: Is a special treatment of small island developing States possible?. UNCTAD.

Jasiński, M. (2006). Aspekty monokulturowe gospodarki turystycznej. Zeszyty Naukowe Kolegium Gospodarki Światowej, Szkoły Głównej Handlowej w Warszawie, 20, 92–102.

Jasiński, M. (2008). Turystyka a małe gospodarki wyspiarskie. Zeszyty Naukowe Kolegium Kolegium Gospodarki Światowej, Szkoły Głównej Handlowej w Warszawie, 23, 195–218.

Jasiński, M. (2017). Modele rozwoju gospodarczego a poziom rozwoju społecznego i zamożności w małych państwach wyspiarskich na świecie. Studia i Prace Wydziału Nauk Ekonomicznych i Zarządzania, Uniwersytetu Szczecińskiego, 49(2), 317–333.

Jasiński, M. (2018). Nasycenie gospodarki turystyką a poziom rozwoju społeczno-ekonomicznego w małych rozwijających się państwach wyspiarskich. Prace Komisji Geografii Przemysłu Polskiego Towarzystwa Geograficznego, 32(2), 311–324.

Jasiński, M. (2019). Turystyka i pomoc rozwojowa a poziom rozwoju społeczno-ekonomicznego w państwach Południa o niekorzystnym położeniu geograficznym oraz najsłabiej rozwiniętych. Prace Komisji Geografii Przemysłu Polskiego Towarzystwa Geograficznego, 33(3), 127–147.

Jasiński, M. (2020a). Stages of Tourism Economy Penetration and the Phenomenon of Overtourism on Caribbean Islands. Prace Komisji Geografii Przemysłu Polskiego Towarzystwa Geograficznego, 34(3), 150–166.

Jasiński, M. (2020b). Podwójna izolacja jako determinanta rozwoju społeczno-ekonomicznego małych państw wyspiarskich Globalnego Południa. Studia Polityczne, 48(2), 261–284.

Jasiński, M., & Górska, A. (2018). Turystyka, eksport towarowy, pomoc rozwojowa i przekazy jako narzędzia przełamania stagnacji społeczno-gospodarczej w pastwach Globalnego Południa o niekorzystnym położeniu geograficznym oraz najsłabiej rozwiniętych. Problemy Rolnictwa Światowego, 18(4), 199–208.

Jędrusik, M. (2005). Wyspy tropikalne. W poszukiwaniu dobrobytu. Wydawnictwo Uniwersytetu Warszawskiego.

Jędrusik, M. (2016). Wyspa, wyspiarskość, wyspowość. Refleksje o niejednoznaczności tych pojęć. Prace Komisji Krajobrazu Kulturowego, 33, 9–20.

Kachniewska, M., Niezgoda, A., & Pawlicz, A. (2012). Globalizacja i internacjonalizacja działalności turystycznej. W: M. Kachniewska, E. Nawrocka, A. Niezgoda, & A. Pawlicz (red.), Rynek turystyczny. Ekonomiczne zagadnienia turystyki (s. 182–221). Oficyna Wolters Kluwer Business.

Kuciński, K. (2015). Geograficzna perspektywa gospodarki. W: K. Kuciński (red.), Geografia ekonomiczna. Oficyna Wolters Kluwer Business.

MacFeely, S., Peltola, A., Barnat, N., Hoffmeister, O., & Hopp, D. (2021). Constructing a criteria based classification for Small Island Developing States: an investigation. UNCTAD Research Paper, 66, 1–45.

McElroy, J.L. (2003). Tourism Development in Small Islands across the World. Geografiska Annaler, 85(B,4), 231–242.

McElroy, J.L. (2004). Global perspectives of Caribbean tourism. W: D.T. Duval (red.), Tourism in the Caribbean: Trends, Development, Prospects. Routledge.

McElroy, J.L. (2006). Small island tourist economies across the life cycle. Asia Pacific Viewpoint, 47(1), 61–77.

McElroy, J.L., & de Albuquerque, K. (1998). Tourism penetration index in small Caribbean islands. Annals of Tourism Research, 25(1), 145–168.

McElroy, J.L., & Parry, C.E. (2010). The characteristics of small island tourist economics. Tourism and Hospitality, 10, 315–328.

Padilla, A., & McElroy, J.L. (2005). Tourism Penetration Index in Large Islands: The Case of the Dominican Republic. Journal of Sustainable Tourism, 13(4), 353–372.

Podhorodecka, K. (2019). Turystyka na obszarach wyspiarskich wobec światowego kryzysu gospodarczego. Wydawnictwo Naukowe Scholar.

Randall, J.E. (2021). An Introduction to Island Studies. Rowman & Littlefield.

Rybczynski, T.M. (1955). Factor Endowment and Relative Commodity Prices. Economica, New Series, 22(88), 336–341.

Sachs, J. (2015). The Age of Sustainable Development. Columbia University Press.

Spencer, A. (2019). Travel and Tourism in the Caribbean. Challenges and Opportunities for Small Island Developing States. Palgrave Macmillan.

Stephenson, M.L. (red). (2023). Routledge Handbook on Tourism and Small Island States in The Pacific (s. 1–403). Routledge.

Taylor, J.E., & Lybber, T.J. (2020). Essentials Of Development Economics. University of California Press. The Dutch Disease. (1977, 26 listopada). The Economist, 82–83.

Todaro, M.P., & Smith, S.C. (2020). Economic Development. Pearson.

UN. (1973). Proceedings of the United Nations Conference on Trade and Development. Third Session. Santiago de Chile, 13 April to 21 May 1972. Volume I, Report and Annexes. UNCTAD.

UN. (2020). Outcome of the comprehensive review of the LDC criteria. UN Department of Economic and Social Affairs Economic Analysis.

UN. (2024). Handbook on the Least Developed Country Category. UN Department of Economic and Social Affairs.

UNCTAD. (2022). Development and Globalization: Facts and Figures 2021. Small Island Developing States. UNCTAD.

UNCTAD. (2023). Crisis-resilient development finance. The Least Developed Countries Report 2023. UNCTAD.

UNDP. (2024a). Global Multidimensional Poverty Index. Poverty Amid Conflict. UNDP.

UNDP. (2024b). Human Development Report 2023/2024. UNDP.

UNWTO. (2024). International Tourism Highlights. UNWTO.

United Nations General Assembly. (1994). Global Conference on the Sustainable Development of Small Island Developing States, Barbados Program of Action. A/CONF.167/9. UNGA.

Wodejko, S. (1989). Ruch przyjazdowy z zachodu do wybranych państw socjalistycznych jako wyraz luki na europejskim rynku turystycznym. Monografie i Opracowania, 288, SGPiS.

Wodejko, S. (1998). Ekonomiczne zagadnienia turystyki, WSHiP.

World Bank. (2025, 10 marca). World Bank. https://data.worldbank.org/

Żelichowski, R. (2014). Nissologia — nauka o wyspach. W: R. Żelichowski (red.), Wyspy Unii Europejskiej. Bogactwo czy balast? Instytut Studiów Politycznych Polskiej Akademii Nauk.