Zróżnicowanie zachowań zdrowotnych młodzieży na tle warunków życia i percepcji środowiska miejsca zamieszkania

Agnieszka Augustyn; Dariusz Rutkowski; Lidia Pac-Pomarnacka

doi:10.5604/01.3001.0015.6039

Published : 2021-09-30

Vol. 35 No. 3 (2021)

Variation in health behaviours of adolescents and its relationships with living conditions and perceptions of their local environment

Agnieszka Augustyn

Dariusz Rutkowski

Lidia Pac-Pomarnacka

DOI: https://doi.org/10.5604/01.3001.0015.6039

Abstract

Health represents the most cherished personal and social value. In the field of research on health behaviours socio-economic factors relating to wealth, social standing and social capital are viewed as increasingly important. The underlying assumption is that social inequalities can exert, directly or indirectly, considerable influence on adolescents’ health and future. The aim of this study was to identify correlations between health-enhancing and health-compromising behaviours reported by adolescents aged 15-16 and their living conditions and local residential environment. The study is based on data collected during a questionnaire survey involving a pur-posive sample of students, administered in 34 schools from Wrocław. Health behaviours were assessed using the questionnaire from the Health Behaviour in School-aged Children survey, a WHO collaborative cross-national survey with proven accuracy and reliability. Selected health behaviours reported by respondents were analysed with respect to their scores achieved on the Family Affluence Scale, the incidence of problems in their local residential environment and the perceived level of social capital in their local environment. It was found that adolescents from better-off families tended to spend less free time watching TV, playing computer games or using the internet. Higher FAS scores were not always correlated with health-enhancing behaviours. Adolescents with lowest FAS scores were least likely to drink alcohol. A high perceived level of social capital in the local environment was found to be significantly correlated with the recom-mended daily level of physical activity. Moreover, the higher the perceived level of social capital, the more likely the respondents were to smoke tobacco. A higher incidence of problems in the local environment was not significantly correlated with health behaviours.

Most read articles by the same author(s)

Lidia Pac-Pomarnacka, Agnieszka Augustyn, Dariusz Rutkowski, The physical-utilitarian pattern of physical culture and war experiences in former Yugoslavia , Studia Periegetica: Vol. 35 No. 3 (2021)

Details

References

Statistics

Authors

Download files

PDF (Język Polski)

Citation rules

Augustyn, A., Rutkowski, D., & Pac-Pomarnacka, L. (2021). Variation in health behaviours of adolescents and its relationships with living conditions and perceptions of their local environment. Studia Periegetica, 35(3), 41–60. https://doi.org/10.5604/01.3001.0015.6039

Altmetric indicators

Cited by / Share

Licence

This work is licensed under a Creative Commons Attribution-NoDerivatives 4.0 International License.

References

Borraccino, A., Lemma, P., Iannotti, R.J., Zambon, A., Dalmasso, P., Lazzeri, G., Giacchi, M. i Cavallo, F. (2009). Socioeconomic effects on meeting physical activity guidelines: comparisons among 32 countries. Medicine and Science in Sports and Exercise, 41(4):749-756. https://doi.org/10.1249/MSS.0b013e3181917722

Bucksch, J., Kopcakova, J., Inchley, J., Troped, P.J., Sudeck, G., Sigmundova, D., Nalecz, H., Borraccino, A., Salonna, F., Dankulincova Veselska, Z. i Hamrik, Z. (2018). Associations between perceived social and physical environmental variables and physical activity and screen time among adolescents in four European countries. International Journal of Public Health, 64(1), 83-94. https://doi.org/10.1007/s00038-018-1172-9

Currie, C., Zanotti, C., Morgan, A., Currie, D., Looze, M., Roberts, C., Samdal, O., Smith, O. i Barnekow V. (red.) (2012). Social determinants of health and well-being among young people. Key findings from the Health Behaviour in School-aged Children (HBSC) study: international report from the 2009/2010 survey, WHO Regional Office for Europe, Copenhagen. https://www.euro.who.int/__data/assets/pdf_file/0003/163857/Social-determinants-of-health-and-well-being-among-young-people.pdf

Dudek, M., Kasznia-Kocot, J. (2016). Wpływ czynników społeczno-ekonomicznych na zachowania zdrowotne nastolatków mieszkających w Rybniku. Medycyna Środowiskowa, 19(4), 40–47. https://doi.org/10.19243/2016406

Erenkfeit, K. (2010). Zdrowie a kapitał społeczny. Ujęcie teoretyczne i praktyczne. W: A. Anczyk, K. Łaszczyca (red.), Człowiek i jego środowisko (s. 257-268). Wydawnictwo Instytutu Medycyny Pracy i Zdrowia Środowiskowego

Folland, S. (2007). Does „community social capital” contribute to population health? Social Science and Medicine, 64(11), 2342-2354. https://doi.org/10.1016/j.socscimed.2007.03.003

Gajewski, J. (2011a). Kapitał społeczny a nadużywanie alkoholu i zadowolenie z życia młodzieży. Remedium, 12, 4-5

Gajewski, J. (2011b). Co wyjaśnia kapitał społeczny w badaniach dotyczących zdrowia? Hygeia Public Health, 46(4), 409-413

Gracz, J. i Sankowski, T. (2007). Psychologia aktywności sportowej. Wydawnictwo AWF

Hobza, V., Hamrik, Z., Bucksch, J. i Clercq, B. (2017). The Family Affluence Scale as an Indicator for Socioeconomic Status: Validation on Regional Income Differences in the Czech Republic. International Journal of Environmental Research and Public Health, 14(12),1540. https://doi.org/10.3390/ijerph14121540. PMID: 29292773

Inchley J., Currie D., Young T., Samdal O., Torsheim T., Augustson L., Mathison F., Aleman-Diaz A., Molcho M., Weber M., Barnekow V. (red.) (2016). Growing up unequal: gender and socioeconomic differences in young people’s health and well-being. WHO, https://www.euro.who.int/__data/assets/pdf_file/0003/303438/HSBC-No.7-Growing-up-unequal-Full-Report.pdf

Jacennik, B. (2008). Strategie dla zdrowia. Kształtowanie zachowań zdrowotnych poprzez środowisko. Vizja Press &It.

Jackson, C.A., Henderson, M., Frank, J.W. i Haw, S.J. (2012). An overview of prevention of multiple risk behaviour in adolescence and young adulthood. Journal of Public Health, 34(Suppl 1), i31-i40. https://doi.org/10.1093/pubmed/fdr113

Kałamacka, E. (2013). Aktywność ruchowa w wyrównywaniu nierówności społecznych. W: Z. Dziubiński (red.), Kultura fizyczna a nierówności społeczne (s. 97-105), AWF, Salezjańska Organizacja Sportowa

Kawachi, I., Subramanian, S. i Kim, D. (2008). Social capital and health. Springer. https://doi.org/10.1007/978-0-387-71311-3_1

Kim, D., Subramanian, S.V., Gortmaker, S. L. i Kawachi, I. (2006). US state-and county-level social capital in relation to obesity and physical inactivity: a multilevel, multivariable analysis. Social Science & Medicine, 63(4), 1045–1059. https://doi.org/10.1016/j.socscimed.2006.02.017

Kleszczowska, D. i Dzielska, A. (2018). Aktywność fizyczna młodzieży. W: J. Mazur, A. Małkowska-Szkutnik (red.), Zdrowie uczniów w 2018 roku na tle nowego modelu badań HBSC (s. 87-92). Instytut Matki i Dziecka

Klimas, N. (2016). Zachowania zdrowotne młodzieży w aktualnym kontekście społecznym i ekonomicznym – przegląd wybranych koncepcji. W: A. Kaźmierczak, J.E. Kowalska, A. Maszorek-Szymala, A. Makarczuk (red.), Pedagogiczny wymiar kultury fizycznej i zdrowotnej w życiu współczesnego człowieka (s. 199-213). Wydawnictwo Uniwersytetu Łódzkiego

Kopcakova, J., Dankulincova Veselska, Z., Madarasova Geckova, A., Bucksch, J., Nalecz, H., Sigmundova, D., van Dijk, J.P. i Reijneveld, S.A. (2017). Is a Perceived Activity-Friendly Environment Associated with More Physical Activity and Fewer Screen-Based Activities in Adolescents? International Journal of Environmental Research & Public Health, 14(1), 1-8. https://doi.org/10.3390/ijerph14010039

Kubiak, K. i Mickiewicz, P. (red.) (2009). Bezpieczeństwo w szkole. Przewodnik dla nauczycieli. Wydawnictwo TRIO

Lalonde M. (1974). A new perspective on the health of Canadians. Ottawa, ON: Minister of Supply and Services Canada. Retrieved 25 October 2021 from http://www.phac-aspc.gc.ca/ph-sp/pdf/perspect-eng.pdf

Lazzeri, G., Azzolini, E., Pammolli, A., Simi, R., Meoni, V. i Giacchi, M.V. (2014). Factors associated with unhealthy behaviours and health outcomes: a cross-sectional study among Tuscan adolescents (Italy). International Journal for Equity in Health, 13(1), 83. https://doi.org/10.1186/s12939-014-0083-5

Lindström, M. (2011). Social capital, desire to increase physical activity and leisure-time physical activity: A populationbased study. Public Health, 125(7), 442-447. https://doi.org/10.1016/j.puhe.2011.01.015

Mazur, J. (red.) (2007). Status materialny rodziny i otoczenia a samopoczucie i styl życia młodzieży 15-letniej. Wyniki badań HBSC 2006 w ujęciu środowiskowym. Instytut Matki i Dziecka.

Mazur, J. (2010). Zdrowie i zachowania zdrowotne młodzieży szkolnej na podstawie badań HBSC 2010. Ośrodek Rozwoju Edukacji. https://bezpiecznaszkola.men.gov.pl/wp-content/uploads/2015/09/Mazur.pdf

Mazur, J. (2012). Status materialny rodziny i otoczenia a samopoczucie i styl życia młodzieży 15-letniej w świetle najnowszych danych HBSC 2010. W: J. Mazur (red.), Status materialny rodziny i otoczenia a samopoczucie i styl życia młodzieży 15–letniej (wyd. 2, s. 225–248). Instytut Matki i Dziecka

Mazur, J. (2013a). Aktywność fizyczna młodzieży szkolnej w wieku 9-17 lat, aktualne wskaźniki, tendencje ich zmian oraz wybrane zewnętrzne i wewnętrzne uwarunkowania. Instytut Matki i Dziecka, Zakład Zdrowia Dzieci i Młodzieży. https://www.gov.pl/web/sport/aktywnosc-fizyczna-dzieci-i-mlodziezy

Mazur, J. (2013b). Skala Zasobów Materialnych Rodziny – badanie walidacyjne i proponowana modyfikacja. Hygeia Public Health, 48(2), 211-217. http://www.h-ph.pl/pdf/hyg-2013/hyg-2013-2-211.pdf

Mazur, J. (2014). Zdrowie i zachowania zdrowotne młodzieży szkolnej w Polsce na tle wybranych uwarunkowań socjodemograficznych. Instytut Matki i Dziecka.

Mazur J., Małkowska-Szkutnik A. (red.) (2018). Zdrowie uczniów w 2018 roku na tle nowego modelu badań HBSC. Instytut Matki i Dziecka

Mazur, J., Woynarowska, B., MałkowskaSzkutnik, A., Kołoło, H., Tabak, I., Kowalewska, A. i Dzielska, A. (2011a). Wyniki badań HBSC 2010. Raport techniczny. Instytut Matki i Dziecka

Mazur, J., Dzielska, A., Gajewski, J., Kołoło, H., Małkowska-Szkutnik, A., Mazur, J., Tabak, I. (2011b). Wyniki badań HBSC 2010. Społeczne determinanty zdrowia młodzieży szkolnej. Instytut Matki i Dziecka

Nałęcz, H. (2017). Edukacja do zwiększania aktywności fizycznej. W: B. Woynarowska (red.), Edukacja i zdrowotna (s. 381-393). Wydawnictwo Naukowe PWN

Narodowy Program Zdrowia na lata 2007-2015, Załącznik do Uchwały Nr 90/2007 Rady Ministrów z dnia 15 maja 2007 r. http://www.dobreprogramyzdrowotne.pl/uploaded/file/prawo/NARODOWY%20PR%20ZDR2007-15.pdf

Nyqvist, F. (2009). Social Capital and Health. Variations, Associations and Challenges. Painosalama Oy. https://www.doria.fi/bitstream/handle/10024/45348/NyqvistFredrica.pdf?sequence=1&isAllowed=y

Plichcińska, M. (2019). Ćwiczę bo chcę. Program nauczania wychowania fizycznego dla liceum i technikum. Wydawnictwo Impuls

Pałęga, A., Jędrzejek, M. i Synowiec-Piłat, M. (2019). Rekreacyjna aktywność fizyczna jako kapitał dla zdrowia. Rozważania teoretyczne. W: A. Borcuch, M. Knefel, A. Krzysztofek (red.), Zdrowy styl życia jako kapitał XXI wieku (s. 27-34). Laboratorium Wiedzy Artur Borcuch

Poortinga, W., Dunstan, F.D. i Fone, D.L. (2007). Perceptions of the neighbourhood environment and self rated health: a multilevel analysis of the Caerphilly Health and Social Needs Study. BMC Public Health, 7, 285. https://doi.org/10.1186/1471-2458-7-285

Sampson, R.J., Raudenbush, S.W. i Earls, F. (1997). Neighborhoods and violent crime: A multilevelstudy of collective efficacy. Science, 277(5328), 918-924). http://www.jstor.org/stable/2892902

Ueshima, K., Fujiwara, T., Takao, S., Suzuki, E., Iwase, T., Doi, H. i Kawachi, I. (2010). Does social capital promote physical activity? A population-based study in Japan. PLOS ONE, 5(8), e12135. https://doi.org/10.1371/journal.pone.0012135

Warchoł, K. (2016). Podstawy metodyki współczesnego wychowania fizycznego. Wydawnictwo Oświatowe FOSZE

Winstanley, E.L., Steiwachs, D.M., Ensminger, M.E., Latkin, C.A., Stitzer, M.L. i Olsen, Y. (2008). The association of self-reported neighborhood disorganization and social capital with adolescent alcohol and drug use, dependence, and access to treatment. Drug and Alcohol Dependence, 92(1-3), 173-82. https://doi.org/10.1016/j.drugalcdep.2007.07.012

WHO (World Health Organization). (2020). WHO guidelines on physical activity and sedentary behaviour: at a glance. World Health Organization

Woynarowska, B. (2010). Aktywność fizyczna w dzieciństwie i młodości. W: P. Podolec (red.), Podręcznik Polskiego Forum Profilaktyki. Wyd. Medycyna Praktyczna

Woynarowska, B. (2021). Edukacja i zdrowie. Wydawnictwo Naukowe PWN

Woynarowska, B. i Małkowska-Szkutnik, A. (2017). Okres dzieciństwa i dorastania w kontekście potrzeb i realizacji edukacji zdrowotnej. W: B. Woynarowska (red.), Edukacja zdrowotna (s. 251-269). Wydawnictwo Naukowe PWN

Wojtyniak, B. i Mazur, J. (red.) (2016). Społeczne nierówności w zdrowiu dzieci i młodzieży w Polsce w świetle badań populacyjnych. Narodowy Instytut Zdrowia Publicznego – Państwowy Zakład Higieny

Wypych-Ślusarska, A., Czech, E., Kasznia-Kocot, J., Słowiński, J., Niewiadomska, E., Skrzypek, M. i Malinowska-Borowska, J. (2018). Health inequalities among students of lower secondary schools in Bytom, Poland. Annals of Agriculturtal and Environmental Medicine, 25(1), 4-8. https://doi.org/10.5604/12321966.1232771

Wysocki, M. i Miller, M. (2003). Paradygmat Lalonde’a, Światowa Organizacja Zdrowia i Nowe Zdrowie Publiczne. Przegląd Epidemiologiczny, 57(3), 505-512

Visser, K., Bolt, G., Finkenauer, C., Jonker, M., Weinberg, D. i Stevens, G.W.J.M. (2020). Neighbourhood deprivation effects on young people’s mental health and well-being: A systematic review of the literature. Social Science & Medicine, 270, 113542. https://doi.org/10.1016/j.socscimed.2020.113542