The rapid advances of new technologies[1] penetrating into, and being embraced in, nearly all aspects of life, resulting in growing demand for specialized knowledge traversing a variety of domains are just some of the challenges that humans living in developed 21st century societies have to face. In a globalized world marked by volatility, communities are increasingly interconnected by an ever expanding web of economic, political, strategic and educational linkages. Roland Robertson argues that the globalization process leads to the compression of the world and the intensification of consciousness of the world as a whole[2]. At the same time, cultural practices, traditions, and identities – once unique – have begun to gradually converge toward standardization and homogeneity. As the Internet unfolds its homogenizing effect on language patterns across the globe, the communication process is substantially affected by the pace of change, too.

In a world of inevitably converging cultures and accelerating technological transformation, the role of specialized languages appears to be gaining a new meaning and increased importance. These languages, often intrinsically inscribed in the specific needs of different sciences and industries, reflect a mosaic of actors and stakeholders in the global marketplace. The emergent and strengthening interdependencies amongst these can bring benefits as well as create barriers to the communication process. Hence, the study of specialized languages can provide a framework for effective communication between experts in different fields, as well as between insiders and outsiders, the specialist and the lay.

The papers comprised in this volume share a focus on an in-depth understanding of the dynamics of specialized languages in educational, professional and cultural contexts, as well as addressing the practical challenges of teaching and translation.

The development of specialized linguistic competence, which seems critical for effective communication in areas such as law, technology or medicine, is analyzed in Eliza Borczyk’s article. The author demonstrates that the accurate conveyance of information in specialized texts may be conditional on the ability to aptly use specific syntactic structures, such as nominalization, elision, or subordinate clauses in compound sentences. Olga Ranus-Witkowska examines the role of coaching in the process of teaching intercultural communication in business settings, and discusses new trends in the teaching of professional languages. The inclusion of intercultural elements modifies the role of the teacher, who becomes a facilitator in the learning process. Natalia Szkop draws on recent research to look at the potential of ChatGPT 3.5 as a tool supporting the preparation of lesson plans in adult education. Melanie Ellis and Natalia Pająk concentrate on the acquisition of specialized technical vocabulary. The chapter reports the findings of a study that sought to identify the most effective techniques of learning and involved a series of tests alongside a short-term educational intervention. The study proved that the best effects were attained through repetition based on bilingual wordlists.

Rafał Matusiak underscores the role of nominalization in the specialized language of the legal profession, specifically in British “legalese”, overviewing its benefits and risks. While on the one hand, he concludes, nominalization helps reduce subjectivity by giving messages an impersonal tone, and makes it possible to condense information; on the other hand, if used in excess, it might easily produce ambiguity. The study highlights the prevalence of nominalization in legal discourse and the differences between its functions and the role of verbs.

The volume also includes papers exploring the relationships between language and culture. Marta Banaś, Daria Socha and Emilia Krawczyk investigate the function of ethnolects – Silesian and Catalan – as tools for building local identity and their potential role in achieving regional autonomy. The research, funded under a scholarship and conducted at the University of Silesia, shows how language policy can support the preservation of cultural diversity. In the same vein, Amani Bara portrays the interactions between language and culture in the multilingual songs of Saint Levant, an artist of diverse Palestinian-Serbian-French-Algerian heritage. The study, based on corpus analysis, demonstrates how linguistic choices reflect and shape cultural identities. The impact of cultural change on men’s and women’s discourse is also discussed in the article by Grzegorz Wlaźlak and Alicja Piekacz. The authors examine the language of presentations given by male and female students at selected universities to discover whether and how gender differences show in formal settings. The observations did reveal certain gender-dependent contrasts between communication styles, some of which, however, might be traceable to the distinctive features of the Polish academic language.

Two of the articles comprised in this volume fall within broadly conceived translation studies. Marta Banaś undertakes an analysis of the translation of neologisms found in Frank Herbert’s Dune, thus highlighting the challenges inherent in preserving their cultural and philosophical content. Fidelity of melic translation is addressed by Mikołaj Woźniak’s research. Employing an extended version of Low’s Pentathlon Principle, the author proposes a model for assessing the quality of song translations and, in an attempt to validate it, applies it to the Polish translations of  Coldplay’s A Sky Full of Stars. The analysis proves the usefulness of multi-level assessment tools in quantifying translation quality.

With the growing awareness of gender identity and the ongoing debate over discrimination against non-binary individuals, the issue of translating gender-neutral language becomes increasingly relevant, particularly in the context of English-language media and their translation into Polish. Anna Szkonter-Bochniak, Magdalena Kowalska and Emilia Kuzior present the outcomes of their extensive research in this area, delivering a thorough description of the translation strategies identified.

The articles collected in this volume show specialized languages as a multidimensional phenomenon that combines theoretical research with practical implications in teaching and translation studies. We hope that the collection offers insights that will be valuable to a broad audience of researchers, teachers, translators, and to all those interested in specialized languages in their diverse contexts and applications.

                                                                                   Maria Banaś, Jarosław Szostak
December 2024

References

Jacobs E.: The Homogenizing and Diversifying Effects of Migration Policy in the Internationalization of Higher Education. „Higher Education” 2022, Vol. 83, pp. 339–355. https://doi.org/10.1007/s10734-020-00658-4

Robertson R.: Globality, Global Culture, and Images of World Order. [In] Social Change and Modernity. Red. Haferkamp, H. Haferkamp, Smelser, N.J. Smelser (eds), Social Change and Modernity. Berkeley: California University Press 1992., pp. 395-411.

Robertson R.: Globalization: Social Theory and Global Culture. London: Sage 1992.

Rozenfeld J., Tomaščiková S.: The Lovable Machine. Social Implications of Implementing Artificial Intelligence: A Cultural Studies Perspective. “Ostrava Journal of English Philology” 2023, Vol. 15(2), pp. 77-92.

Rozenfeld J.: Eastern European Struggles to Redefine the Local in a Globalized World. [In] S. Šnircová, S. Tomaščiková (eds), Postmillenial Trends in Anglophone Literatures, Cultures and Media. Cambridge Scholars Publishing 2019, pp. 233-234.

[1] J. Rozenfeld: Eastern European Struggles to Redefine the Local in a Globalized World. [In] Postmillenial Trends in Anglophone Literatures, Cultures and Media. S. Šnircová, S. Tomaščiková (eds). Cambridge Scholars Publishing 2019, pp. 233-234; J. Rozenfeld, S. Tomaščiková: The Lovable Machine. Social Implications of Implementing Artificial Intelligence: A Cultural Studies Perspective. “Ostrava Journal of English Philology” 2023, Vol. 15(2), pp. 77-92.

[2] E. Jacobs:  The Homogenizing and Diversifying Effects of Migration Policy in the Internationalization of Higher Education. „Higher Education” 2022, Vol. 83, pp. 339–355. https://doi.org/10.1007/s10734-020-00658-4

W obliczu takich wyzwań, jak wojna na Ukrainie i transformacja cyfrowa, zrównoważony
rozwój staje się kluczowym elementem zapewnienia rozwoju społeczno-
ekonomicznego. Artykuły zawarte w bieżącym numerze stanowią przegląd
teoretycznych i empirycznych rozważań związanych z szeroko pojmowaną problematyką
funkcjonowania gospodarki w warunkach nieciągłości. Przedstawione
wyniki potwierdzają potrzebę kontynuacji szczegółowych analiz w celu interdyscyplinarnego
i wieloaspektowego opisu zrównoważonego rozwoju z perspektywy
zarządzania i finansów na poziomie przedsiębiorstw i regionów.
W artykule Bezpieczeństwo płatności w erze cyfrowej M. Lotko identyfikuje
czynniki wpływające na poczucie bezpieczeństwa użytkowników oraz ich obawy
związane z płatnościami elektronicznymi. Przeprowadzone studia literaturowe
i badania empiryczne pozwoliły na stwierdzenie, że poprzez edukację w zakresie
standardów bezpieczeństwa bankowego można zwiększyć zaufanie użytkowników
do płatności cyfrowych oraz poziom bezpieczeństwa transakcji.
Problematyką korzyści i zagrożeń związanych z zastosowaniem sztucznej inteligencji
zajęła się W. Ilnicka. W opracowaniu wskazano, jak technologia zrewolucjonizowała
naszą epokę, i opisano innowacyjne zastosowania SI, które — mimo
różnych obaw i potencjalnych niebezpieczeństw — zapewniają nam możliwości
dynamicznego rozwoju.
Wpływ cen transferowych na efektywność raportowania ESG w grupach kapitałowych
to temat opracowania D. Kozłowskiej-Makóś. Autorka wskazała kluczowe
trendy i zależności między politykami cen transferowych a wskaźnikami ESG.
Przeprowadzone rozważania pozwoliły na stwierdzenie, że przejrzysta polityka
cen transferowych może wspierać raportowanie ESG, jednak jej wdrożenie wiąże
się z dodatkowymi kosztami i złożonością regulacyjną.
W artykule Procedury zamówień publicznych z perspektywy wykonawców robót
budowlanych M. Blaszke skupiono się na problemach z interpretacją dokumentacji
przetargowej, składaniem ofert i realizacją umów. Przeprowadzona analiza
wykazała, że uproszczenie procedur, zwiększenie ich transparentności oraz lepsze
dostosowanie do potrzeb rynku mogą przyczynić się do poprawy efektywności
systemu zamówień publicznych i zwiększenia satysfakcji wszystkich uczestników
procesu inwestycyjnego.
Szacowanie wysokości podatku dochodowego od osób prawnych to temat artykułu
G. Chrobaka. Autor przedstawia scenariusze szacowanych kwot podatku
dochodowego od osób prawnych na dzień bilansowy w zależności od ustalonego
z góry zysku/straty brutto oraz wahań wysokości różnic podatkowych.
J. Purzyński w swoim artykule zajął się badaniem wpływu zmian w ustawach
podatkowych dotyczących zasad przekazywania odpisu podatku dochodowego
na rzecz organizacji pożytku publicznego na dochody tych organizacji oraz liczbę
darczyńców. Autor dokonał analizy zmian regulacji prawnych w zakresie przekazywania
podatku i danych empirycznych w latach 2010–2024.
W artykule Listing Act — (R)ewolucja na rynku kapitałowym autorstwa A. Przymuszały
przedstawiono aktualną sytuację na Giełdzie Papierów Wartościowych
w Warszawie w zakresie możliwości pozyskiwania kapitału przez przedsiębiorców.
Autor wskazał najważniejsze zmiany, jakie wywoło wprowadzanie nowych
przepisów pakietu legislacyjnego Listing Act, oraz podjął próbę ich oceny i wpływu
na polski rynek kapitałowy.
Pozostajemy w przekonaniu, że prezentowane artykuły spotkają się z Państwa
życzliwym zainteresowaniem oraz, co byłoby szczególnie cenne, staną się przyczynkiem
do polemiki i dalszych owocnych badań.
Życzymy Państwu przyjemnej lektury.
Mariola Grzebyk
Izabela Krawczyk-Sokołowska

Wstęp

W dobie współczesnych wyzwań gospodarczych, przedsiębiorcom stawiane są coraz większe wymagania oraz konieczność adaptacji do zmieniającej się rzeczywistości. W niniejszej publikacji skupiamy się na analizie różnorodnych aspektów funkcjonowania przedsiębiorstw, zarówno w kontekście pandemii COVID-19, zmian klimatycznych, wojny na Ukrainie, jak i innych czynników mających wpływ na rozwój biznesu.
W opracowaniu pt. „Sustainable Development in Business Practice: Ecological Awareness and Legal Knowledge of Polish Entrepreneurs” Autorzy prezentują wyniki oceny poziomu świadomości ekologicznej oraz stopnia zrozumienia zobowiązań prawnych dotyczących ochrony środowiska wśród przedsiębiorców działających na terenie Polski. Wyniki przeprowadzonych analiz wskazują na umiarkowany poziom świadomość ekologicznej badanych. Zaobserwowano wyraźne braki w zakresie wiedzy prawnej i przestrzegania obowiązujących regulacji, szczególnie wśród przedstawicieli małych i średnich przedsiębiorstw (MŚP). W efekcie wykazano konieczność rozszerzenia oferty szkoleń i programów edukacyjnych w tym obszarze.
Kolejne opracowanie pt. „Zmiany klimatyczne a wolność gospodarcza” zwraca uwagę na zmiany klimatyczne i analizuje je w kontekście wolności gospodarczej. W następnie przeprowadzonych analiz Autor stwierdza, że gospodarka wolnorynkowa sprzyja poszukiwaniu i wdrażaniu takich technologicznych rozwiązań, które skutecznie łagodzą negatywne skutki zmian klimatycznych.
Wpływ pandemii COVID-19 na strategię biznesowe przedsiębiorstw z sektora MŚP i możliwości pozyskania wsparcia publicznego w zakresie ich realizacji to problem kolejnego opracowania, pt. „Wpływ pandemii COVID-19 na działalność przedsiębiorstw z sektora MMŚP” Na bazie przeprowadzonych analiz Autor wykazał, że po wybuchu pandemii COVID-19 sektor ten stanął w obliczu nowych wyzwań, które wymagały wsparcia ze strony państwa. Z przeprowadzonych badań wynika, że wsparcie finansowe zaproponowane przez państwo przełożyło się pozytywnie na możliwości przetrwania omawianej grupy przedsiębiorstw.
„Determinanty infrastruktury podstawowej opieki zdrowotnej w miastach powiatowych województwa śląskiego wobec pandemii SARS-CoV-2” to temat kolejnego opracowania. Autor koncentruje się na stworzeniu rankingu 19 miast grodzkich województwa śląskiego pod względem gęstości placówek podstawowej opieki zdrowotnej w okresie pandemii COVID-19. Przeprowadzona analiza, w której wykorzystano metody statystyczne, wykazała, że gęstość placówek służby zdrowia w latach 2020-2021 jest skorelowana z trzema zmiennymi objaśniającymi , tj. : liczbą przedszkoli na 1 km2, liczbą oddanych mieszkań na 1 km2 oraz długością sieci gazowej w km na 1 tys. mieszkańców. W opracowaniu zaprezentowano ranking miast i jego zmiany w analizowanym okresie.
W opracowaniu pt. „Raporty finansowe i niefinansowe w sporządzane przez jednostki gospodarcze w warunkach rosyjskiej agresji na Ukrainę” , Autorka porusza aktualne problemy związanych z pływem agresji Rosji na Ukrainę w kontekście ujawnień w sprawozdanych finansowych w zakresie zagrożeń jakie identyfikują jednostki gospodarcze w związku z zaistniałą sytuacją, która w sposób znaczący naruszyła stabilność gospodarczą wielu podmiotów. W artykule przeprowadzono analizę informacji ujętych w informacji dodatkowej do sprawozdania finansowego oraz w Sprawozdaniu zarządu Grupy Kapitałowej LPP S.A. za 2022/23.
Stale rosnące zapotrzebowanie na automatyzację na całym świecie zwiększyło zastosowanie takich technologii, jak sztuczna inteligencja i uczenie maszynowe dla rozwoju przemysłowego, a co za tym idzie logistyki. W artykule pt. „Robotyzacja – rewolucja i jej wpływ na nasze życie” , Autorka koncentruje się na wpływie inteligentnych robotów na produktywność, konkurencyjność i sposób, w jaki firmy wykorzystują automatyzację. Wyniki badań sugerują, że firmy wykorzystują koncepcję robotyzacji w celu zwiększenia wydajności, efektywności i zwiększania zysków. Wdrażanie robotów w różnych dziedzinach życia koncentruje się na dobrobycie publicznym, orientacji na konsumenta ostatecznego oraz zrównoważonym rozwoju środowiska.
Postępujący proces cyfryzacji wywiera wpływ na procesy biznesowe. W opracowaniu
pt. „Beyond Optimization: The Evolving Role of Business Process Management in Industry Transformation” Autorka, analizuje przejście od tradycyjnych paradygmatów do podejść holistycznych i innowacyjnych, pozycjonując podejście BPM jako katalizator trwałej transformacji organizacyjnej. Zaprezentowane studia przypadków prezentują różnorodne zastosowania i pozytywne wyniki transformacyjnych inicjatyw BPM. Analiza obejmuje ewoluujący krajobraz Przemysłu 4.0–5.0, integrację nowych technologii, takich jak sztuczna inteligencja, IoT i Blockchain, a także przewidywane trendy, podkreślając rolę BPM jako strategicznego czynnika umożliwiającego innowacje, elastyczność i zrównoważony rozwój. Opracowanie przyczynia się do głębszego zrozumienia potencjału transformacyjnego BPM i jego głębokiego wpływu na doskonałość organizacyjną w stale rozwijającym się krajobrazie przemysłowym.

Dzięki analizie powyższych zagadnień możemy lepiej zrozumieć wyzwania, jakie stoją przed współczesnymi przedsiębiorstwami oraz znaleźć sposoby ich skutecznego rozwiązania. W efekcie zaprezentowane opracowania mogą być interesujące tak dla naukowców i studentów, jak i praktyków zainteresowanych współczesnymi problemami zarządzania biznesem.

Podejmowanie zagadnień związanych z zrównoważonym rozwojem ma ogromne znaczenie nie tylko dla teraźniejszości, ale także dla przyszłości naszej planety. W obliczu wyzwań globalnych, takich jak zmiany klimatyczne, kryzys ekonomiczny czy zagrożenia zdrowia publicznego, konieczne jest podejmowanie świadomych i odpowiedzialnych decyzji, które uwzględniają kompleksowy wpływ naszych działań na otoczenie społeczne, ekonomiczne i środowiskowe. Dlatego też, kontynuowanie dyskusji na temat zrównoważonego rozwoju oraz promowanie działań prowadzących do jego realizacji jest niezwykle istotne dla zachowania równowagi i dobrobytu naszej planety.

Wydaje się, że w obliczu wyzwań takich jak wojna na Ukrainie i transformacja cyfrowa, zrównoważony rozwój staje się kluczowym elementem zapewnienia stabilności społeczno-ekonomicznej. Niezwykle istotne jest uwzględnienie równowagi między aspektami ekonomicznymi, społecznymi i środowiskowymi w kontekście podejmowania decyzji zarówno na poziomie mikro, jak i makro. Analizując skutki konfliktu zbrojnego dla gospodarki Ukrainy oraz rosnącego znaczenia technologii cyfrowych, nie można zapominać o konieczności uwzględnienia zrównoważonego rozwoju jako filara długofalowej strategii rozwoju. Prezentowane w opracowaniu artykuły wychodzą naprzeciw tym wyzwaniom .

Autorzy skupiają się na różnych obszarach związanych z zrównoważonym rozwojem, od analizy regionalnych nierówności gospodarczych na Ukrainie (S. Ishuchuk), poprzez zagadnienia raportowania ryzyka w biznesie (K Barczyk) , po rolę banków we wspieraniu działań zgodnych z zasadami ESG (Ł Dwojak) . Zarówno relacje z interesariuszami, jak i konieczność odpowiedniego przeszkolenia pracowników w zakresie bezpieczeństwa cybernetycznego (M. Fuksiewicz) czy rozwój sztucznej inteligencji stanowią istotne elementy budowania zrównoważonej przyszłości.(Ł. Makowski) W kontekście zmieniających się potrzeb konsumentów i pracowników oraz dynamicznie rozwijającej się rzeczywistości edukacyjnej, istotne jest poszukiwanie nowych rozwiązań, które będą sprzyjać zrównoważonemu rozwojowi społeczno-gospodarczemu. (W. Ilnicka, R, Grabiec)  Jednocześnie, motywowanie studentów do wyboru kierunków technicznych i inżynieryjnych ma kluczowe znaczenie dla budowania społeczeństwa opartego na wiedzy i innowacyjności.  (Wachnicka,…)

Wszystkie te obszary wymagają współpracy i zaangażowania różnych grup interesariuszy, aby wspólnie kreować bezpieczną  przyszłość opartą na zrównoważonym rozwoju.   W efekcie  prezentowane opracowania mogą być użyteczne nie tylko dla naukowców, lecz również studentów i praktyków zainteresowanych koncepcją  zrównoważonego rozwoju i jej praktycznym wykorzystaniem dla  zapewnienia stabilności społeczno-ekonomicznej i ochrony środowiska naturalnego w obliczu wyzwań współczesnego świata.

Zeszyt Naukowy pod redakcją: 

Wiesława Caputa